Filatelistik Terimler ve Açıklamaları

SÜREKLİ PUL
Posta ücretlerinin ödenmesinde kullanılmak üzere bu isim altında, çok sayıda ve çoğunlukla iki renkli olarak bastırılan pullardır. Genelde postada tükeninceye kadar kullanılır.

 

 

RESMİ PUL
Genel bütçeye giren dairelerle katma ve özel bütçeli dairelerin, belediyelerin ve bunlara bağlı idare ve kurumların postaya verdikleri her türlü posta gönderisinin posta ücretinin ödenmesinde kullanılmak üzere 5584 sayılı Posta Kanunu’ nun 21. maddesi gereğince bastırılan pullardır.

 

 

ANMA BLOKU
Bir olayı veya kişiyi anmak için yada propaganda amacıyla bastırılan, dantelli veya dantelsiz bir veya birkaç pulu birada bulunduran, posta maddelerinin ödenmesinde kullanılan küçük pul tabakalarıdır. Çeşitli çevre konulu pullar ve Atatürk pulları bunlara örnektir.

 

 

ANMA PULU
Belirli bir olay veya kişiyi anmak üzere çıkarılan ve üzerine genellikle o olay veya kişiye ait resim ve motifler basılan pullardır. Bu pulların tirajı kısa sürede tükenecek şekilde sınırlı olur. Bunlara Hatıra Pulları’ da denir.

 

EK DEĞERLİ PUL
Yılda iki defa çıkarılan bu pulların nominal değerlerine, artı işareti ile bir değer daha eklenmiştir. Posta ücretinin karşılanmasında dikkate alınmayan bu ek değerden elde edilen gelirin % 75’ i Kızılay derneğine, % 25’ i ise Çocuk Esirgeme Kurumu’ na yardım olarak ödenmektedir.

UÇAK PULU
Posta ücret tarifesinde uçakla gönderilecek posta maddeleri için ön görülen ücretlerde bastırılan, üzerinde havacılık terimleri bulunan pullardır.

 

 

 

TEMATİK PUL
Kuş, çiçek, spor, meşhur kişiler, tablolar gibi belli konuların resmini taşıyan pullardır.

TAKSE PULU
Bir posta gönderisi postaya verildiği sırada ücreti hiç ödenmemiş veya eksik ödenmiş olduğunda kullanılmak üzere karşılığı posta alıcısından tahsilinde kullanılan pullardır. Günümüzde bu tür pul basılmamaktadır.

 

TET – BEŞ
Birbirine ters olarak basılmış iki pula denir. Bu tür pullar yan yana ters veya ayak ayağa ters basılmış olabilir. 1956 yılında basılan XXV. Milletler arası Antialkolizim Kongresi’ ni anmak için bastırılan pullar bunlara birer örnektir.

KARNE PULLARI
Çoğu kez posta serilerinden seçilen, postada kullanılmaya en çok aday olan valörleri bir araya getirmek üzere karne şeklinde basılan pullardır. Karne pulları ikili, üçlü, dörtlü, hatta beşli olabilirler.

FRAMA ( ATM ) PULLARI
Pul otomatlarında standart rulo şeklinde pul kağıtları kullanılır. Tuşlar ve atılan madeni para karşılığı ile seçilen değer, pul kağıdına basılır. Ülkemizde 1987 ve 1988 yıllarında pul otomatları kullanılmıştır.

FÖYYE
Üzerinde dantelli veya dantelsiz bir veya birkaç pul basılmış olan, kenarlarında çoğu zaman yazılar taşıyan küçük pul tabakasıdır.

SÜRŞAJ
Bir pul üzerinde basılı değerini değiştirerek veya değiştirmeden başka bir olayı anmak amacı ile pul üzerine ikinci bir baskı yapılarak yeni yazılar, rakamlar veya motiflerle yeniden satışa sunulmasıdır. Enflasyon dönemlerinde fiyat artırımı için basılan pullar bunlara örnektir.

VARYETE
Bir pulun PTT İdaresi kontrolünde değişik şekillerde basılmasıdır.

SANTRE
Bir pulun karşılıklı marjlarının birbirine eşit olması, yani pul resmini çerçeveleyen çerçevenin ( formanın ) pul kağıdının tam ortasına basılmış olması hali.

PORTFÖY
Bir anma pulu için bastırılan ve içinde söz konusu anma pulu, bununla ilgili FDC ( ilk gün zarfı ), kart veya diğer filatelistik malzeme ile birlikte satışa sunulmasıdır. Atatürk’ ün doğumunun 100. yılı anısına 1981 yılında çıkartılan pullar bunlara örnektir.

SERİ
Aynı ad altında çıkartılan pulların her değerini içine alan pul takımlarına denir. Örnek Kelebekler serisi, av hayvanları serisi gibi….

BLOK
Bir birinden ayrılmamış, üst üste ve yan yana en az 4 puldan meydana gelen pul gurubudur.

LEJAND
Pul üzerindeki yazılardır.

ŞARNİYER
Pulların albüm üzerinde tutturulmasına yarayan küçük zamklı şeffaf kağıt parçasına denir.

 

FİLATELİK ZARF
İlk gün veya özel gün damgasını taşıyan, güne özgü pul serileri yapıştırılmış olan özel zarflardır.

İLK GÜN ZARFI – ÖZEL GÜN ZARFI
Üzerinde bir anma veya sürekli pul serisi yapıştırılıp konuya ait ilk gün damgası ile damgalanmış, yazı ve motifler taşıyan özel zarflardır.

MARJ
Pul tabakalarının ve anma bloklarının kenarlarında veya pulların çerçeveleri dışında kalan baskısız kısımlardır.

POSTA KARTI
Üzerinde ‘Posta Kartı’ ibaresi ile alınacak ücreti gösterir pul baskısı bulunan resimli veya resimsiz kartlardır.

PERFORAJ
Tabakalardaki ve anma bloklarındaki pulların birbirinden kolay ayrıla bilmeleri için aralarının zımbalanması işlemidir.

DANTEL
Perforaj işlemi sonunda pulların kenarında meydana gelen dişlerdir. Dantel büyüklüğünün ölçümleri odonometre ile yapılır.

DEĞER
Postada kullanılan değerli kağıtların üzerinde rakam ve bazılarında ayrıca yazı ile gösterilen, bunların postada satış fiyatını belirten para tutarı veya bir serideki pullardan her hangi biri.

EMİSYON
Bir değerli kağıdın veya pulun tedavüle çıkartılması.

ERÖR
Değerli kağıtların basımı veya zımbalanması sırasında meydana gelen hata.

ESE
Baskı durumunu, pulu bastıran kuruluşa göstermek için hazırlanan provalardır. Bunlara hazırlık örnekleri de denilebilir. Pulun hazırlanmasını görmek yönünden önemlidir. Eseler yalnızca Posta İdaresinin müze veya arşivinde bulunur, satılmazlar.

FORMA
Pul üzerindeki resmin ( marj hariç ) milimetre olarak boyutudur.

TİRAJ
Pul ve değerli kağıtların baskı adetine denir.

FİLİGRAN
Bazı pulların kağıdında bulunan ve ışığa tutulduğunda görülen yazı, çizgi, şekil veya motif gibi özel belirtilerdir. Pulun sahtesinin basımını önlemek için kullanılır.

FLAM
Ücret ödeme makinelerinde tarih damgasının yanında basılan 3,3 X 4,4 cm. boyutunda dörtgen şeklinde ve içinde çeşitli yazı ve resimler bulunan damga izi. Bu damgalar çoğunlukla reklam, slogan vs. kapsar. Pullar için ayrı bir koleksiyon konusudur.